Κάθε χρόνο, περίπου 700.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αυτοκτονούν, αντιπροσωπεύοντας το 1,3% όλων των θανάτων. Για κάθε έναν από αυτούς τους θανάτους, 20 ακόμη άτομα κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2019 από τον ΠΟΥ, τα ποσοστά αυτοκτονιών είναι υψηλότερα σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα και οι άνδρες έχουν έως και 2,3 φορές περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν από τις γυναίκες. Η έκθεση έδειξε επίσης ότι τα ποσοστά αυτοκτονιών μειώνονται σταθερά από τη δεκαετία του 2000 σε κάθε περιοχή του κόσμου εκτός από τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική.
Στην Ευρώπη, τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν μειωθεί κατά 47 τοις εκατό τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτων μεταξύ των εφήβων, ειδικά μεταξύ μειονοτήτων και ατόμων που ζουν σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα. Σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του άγχους, οδηγούν συχνά σε αυτοκτονία. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, πολλές αυτοκτονίες συμβαίνουν επίσης λόγω προσωπικών ή οικονομικών στρεσογόνων συνθηκών. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας μπορεί να έχουν βαρύ τίμημα σε όσους φροντίζουν αυτοκτονικά άτομα και μπορεί να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις σε αυτούς.
Videos by VICE
Η Sophie*, 28 ετών, από την Ολλανδία, είναι με τον φίλο της Maarten*, 38 ετών, εδώ και μερικά χρόνια. Στα τέλη του 2020, η Sophie πήγε να τον δει στο σπίτι του έχοντας κακό προαίσθημα. Σε εκείνη τη φάση ο Maarten πάλευε με την κατάθλιψη για λίγο και μερικές φορές έλεγε ότι δεν θεωρούσε πλέον ότι είχε νόημα να ζει.
Όταν η Sophie μπήκε στο σπίτι του τον βρήκε αναίσθητο. Ευτυχώς, οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης επενέβησαν έγκαιρα και επέζησε. Ο Maarten ισχυρίστηκε αργότερα ότι δεν είχε σκοπό να βάλει τέλος στη ζωή του, αλλά η ανάμνηση εκείνης της ημέρας παρέμεινε τραυματική και για τους δύο.
Από τότε, οι δυο τους έχουν πάρει απόσταση. «Ο Maarten τερμάτισε τη σχέση γιατί ένιωθε ότι δεν μπορούσε να μου προσφέρει μια υγιή σχέση πια», λέει η Sophie. Νιώθοντας ένοχη, η Sophie δέχτηκε απρόθυμα να κάνει ένα διάλειμμα και να δώσει προτεραιότητα στον εαυτό της. «Ξέρω ότι δεν ήταν υγιές αλλά είναι πολύ δύσκολο να απομακρυνθείς αν αγαπάς».
Η Lidewy Hendriks, ψυχολόγος στην πλατφόρμα ψυχικής υγείας MIND Korrelatie, λέει ότι οι ενστικτώδεις τύψεις της Sophie είναι πολύ συχνό φαινόμενο. «Αγαπάς κάποιον πολύ, καταλαβαίνεις ότι υποφέρει και ότι θα ήθελε τα πράγματα να είναι διαφορετικά», λέει. «Αλλά τελικά, είναι ευθύνη του συντρόφου σου να αναζητήσει βοήθεια. Εσύ είσαι υπεύθυνος/η για τη δική σου ευτυχία και τα δικά σου συναισθήματα».
Αυτή είναι μια σκληρή αλήθεια για ένα άτομο που αγαπά έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Αλλά μακροπρόθεσμα, λέει η Hendriks, «μπορείς να παράσχεις υποστήριξη μόνο για όσο αντέχεις». Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να θέτεις όρια. «Μια σχέση δεν είναι ο τρόπος να εμποδίσεις κάποιον να βάλει τέλος στη ζωή του. Μια σχέση που βασίζεται στην εξάρτηση δεν είναι υγιής», λέει η Hendriks. «Μπορεί να ακούγεται πολύ σκληρό, αλλά μπορεί χωρίς να το καταλάβεις να υφίστασαι συναισθηματικό εκβιασμό».
Αυτό λίγο πολύ συνέβη στη σχέση της Sophie. Συχνά έβλεπε τον Maarten να προσπαθεί να κάνει μια επιλογή που θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο και να σαμποτάρεται μόνος του τελευταία στιγμή. Προσπαθούσε να τον υποστηρίξει και να δείξει κατανόηση, αλλά συχνά ένιωθε μπερδεμένη από την αδράνειά του και τις εξηγήσεις που έδινε. «Είναι πολύ δύσκολο να το βλέπεις», λέει η Sophie. «Είναι δύσκολο να αφήνεις την ευθύνη σε κάποιον που είναι ανίκανος να την αναλάβει».
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα απολύτως. Η Hendriks λέει ότι μπορείς να προσπαθήσεις να «ενεργοποιήσεις» τον σύντροφό σου – όσο κλισέ κι αν ακούγεται, μερικές φορές καθαρός αέρας και λίγη άσκηση μπορεί να λειτουργήσουν. Για παράδειγμα, «αν πας για ψώνια ή για μια βόλτα, μπορείτε να προσκαλέσεις τον σύντροφό σου να έρθει», λέει.
Ωστόσο, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, το να παρακινήσεις κάποιον που έχει θέματα ψυχικής υγείας μπορεί να είναι δύσκολο. «Οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη συχνά χάνουν το ενδιαφέρον τους για πράγματα με τα οποία παθιάζονταν στο παρελθόν», λέει η Hendriks. Λέει επίσης ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, ο βοηθός σύντροφος μπορεί να απορροφηθεί υπερβολικά από τον ρόλο του εμψυχωτή και να ξεχάσει να φροντίσει τον εαυτό του. Συνιστά να είσαι σε εγρήγορση ώστε αυτή η δυναμική να μη σου γίνει βάρος η κατάσταση.
Η Hendriks λέει ότι το μόνο ουσιαστικό πράγμα που μπορεί να κάνει ένας σύντροφος είναι να προσπαθήσει να μιλήσει ανοιχτά για την αυτοκτονία. Δεδομένου ότι το θέμα είναι τόσο άβολο και ταμπού, η συζήτηση μπορεί να είναι απίστευτα αποθαρρυντική – είναι φυσικό να νιώθεις ότι μια ανοιχτή συζήτηση σχετικά με σκέψεις αυτοκτονίας μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπό σου σε μεγαλύτερη ένταση.
Αλλά από την εμπειρία της Hendriks, αυτό δεν ισχύει πάντα. «Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, κάναμε ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο όπου είχαμε την αποστολή να θέσουμε στον καθηγητή – που έπαιζε το ρόλο ενός ατόμου που αυτοκτονούσε – όλες τις “λάθος» ερωτήσεις”», λέει η Hendriks. «Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι όσο πιο “λάθος” φαινόταν αρχικά η ερώτηση, τόσο περισσότερο την εκτιμούσε. Τουλάχιστον αυτές οι ερωτήσεις ήταν ειλικρινείς».
Για παράδειγμα, μπορεί να φανεί πολύ χονδροειδές να ρωτήσεις «ποια είναι η χειρότερη σκέψη που έκανες ποτέ;» ή «γιατί νιώθεις ότι οι άνθρωποι θα ήταν καλύτερα χωρίς εσένα;», αλλά η Hendriks λέει ότι αυτό ακριβώς είναι που δημιουργεί μια ισχυρή βάση για επικοινωνία. «Δείχνει ότι είσαι ανοιχτός και αρκετά δυνατός για να ακούσεις τις πιο σκοτεινές σκέψεις του αυτοκτονικού ατόμου», λέει. Έπειτα, «είναι σημαντικό να αναγνωρίζεις τα συναισθήματα του άλλου αντί να το στρέφεις σε σένα λέγοντας κάτι του στυλ “θα μου έλειπες τόσο πολύ!”».
Ο Maarten έχει κάνει ψυχοθεραπεία με διαλείμματα μες στα χρόνια και έχει δουλέψει πολύ σκληρά με τον εαυτό του, αλλά συχνά πέφτει σε παλιές συνήθειες όταν σταματά τη συμβουλευτική. «Το γεγονός ότι μερικές φορές καθυστερεί να ζητήσει βοήθεια μου φαίνεται εγωιστικό», λέει η Sophie. «Δεν νομίζω ότι συνειδητοποιεί ότι επηρεάζει τους αγαπημένους του, αλλά ξέρω επίσης ότι μπορεί να είναι τρομακτικό για αυτόν να αναζητήσει βοήθεια».
Αν και μπορεί να είναι απογοητευτικό, η πρόοδος στην ψυχοθεραπεία συχνά δεν είναι γραμμική. Μερικοί άνθρωποι χρειάζονται μερικούς μήνες για να βελτιωθούν, άλλοι χρειάζονται χρόνια ή μπορεί να μην είναι ποτέ καλά χωρίς την ανάγκη συνεχούς επαγγελματικής υποστήριξης. Η Hendriks τονίζει ότι πρέπει να προτείνεις στον σύντροφό σου να κάνει ψυχοθεραπεία αντί να αναλαμβάνεις εσύ τον ρόλο αυτό. Αυτό δυσκολεύει τη Sophie.
«Ο Maarten ήταν πραγματικά ο βράχος μου όταν υπέφερα πολύ από PTSD για κάτι που συνέβη όταν ήμουν μικρή», λέει η Sophie. «Ούτε αυτό ήταν εύκολο για εκείνον. Προσπάθησε να με σώσει, αλλά ο ίδιος καταρρακώθηκε». Η Sophie σκέφτηκε να τερματίσει τη σχέση πολλές φορές, κάτι που η Hendriks ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εξετάσουν αν αισθάνονται ότι δεν φροντίζουν τον εαυτό τους.
Αλλά προς το παρόν, η σχέση εξακολουθεί να αξίζει τον κόπο για εκείνη. «Ο Maarten έμαθε να εκτιμά περισσότερο τη σχέση μας», λέει. «Ξεκινήσαμε να την χτίζουμε ξανά προσεκτικά, αλλά του είπα ότι αυτό γίνεται μόνο με την προϋπόθεση ότι θα ζητήσει βοήθεια». Η Sophie έχει πάει τώρα επίσης για ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσει το προσωπικό της τραύμα και λέει ότι αυτό αποτέλεσε θετικό παράδειγμα για τον Maarten.
«Η αγάπη μεταξύ μας είναι ιδιαίτερη. Καταλαβαινόμαστε. Ξέρουμε πώς είναι να νιώθεις εντελώς χαμένος», λέει. «Αυτό που περάσαμε μαζί μας έκανε επίσης πιο δυνατούς».
Τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για λόγους απορρήτου.
- To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Netherlands.
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Ο Πάνος Μιλά για τις Πρώτες Στιγμές Αφότου Αποφυλακίστηκε
Η Νέα Γενιά Οπαδών στο Μεδεγίν Θέλει να Εξαφανίσει τη Βία από το Ποδόσφαιρο
