Cosaint agus leas ainmhithe: léargas ar dhlíthe AE (físeáin)
Tá AE ar thús cadhnaíochta a mhéid a bhaineann le leas ainmhithe. Tá léargas san alt seo ar reachtaíocht AE chun ainmhithe feirme, ainmhithe saotharlainne, fiadhúlra agus peataí a chosaint.
Tá an tAontas Eorpach tar éis seasamh ar son leas ainmhithe ar feadh níos mó ná 40 bliain is ann atá roinnt de na caighdeáin um leas ainmhithe is fearr ar domhan le fáil. Tá dea-thionchar tar éis a bheith ag rialacha AE maidir le leas agus cosaint ainmhithe ar reachtaíocht i dtíortha neamh-AE chomh maith. Tá baint ag an-chuid den reachtaíocht seo le hainmhithe feirme (ar an bhfeirm, le linn iompair agus ag am an mharaithe), ach le fiadhúlra, ainmhithe saotharlainne agus peataí chomh maith.
Tabharfaidh an tAontas agus na ballstáit lánaird, toisc gur neacha mothaitheacha na hainmhithe, ar na ceanglais maidir le leas ainmhithe
Leas ainmhithe feirme
De réir shuirbhé speisialta Eorabharaiméadair ó Mhárta 2023 maidir le meon daoine Eorpacha i dtaca le leas ainmhithe. deir 84% de dhaoine nach mór cosaint níos fearr a thabhairt dá leas go ginearálta.
Téann na chéad rialacha AE maidir le hainmhithe feirme a chosaint siar chomh fada leis na 1980aí. Le treoir 1998 maidir le cosaint ainmhithe feirme, bunaíodh caighdeáin ghinearálta maidir le cosaint na n-ainmhithe go léir a choinnítear chun bia, uachtar, craiceann, gruaig nó cuspóirí feirmeacha eile a tháirgeadh - lena n-áirítear iasc, reiptílí agus amfibí - agus tá sé bunaithe ar Choinbhinsiún Eorpach maidir le Cosaint Ainmhithe a Choinnítear le haghaidh Feirmeoireachta 1978.
Tá nasc idir rialacha AE maidir le leas ainmhithe agus na cúig shaoirse:
- Saoirse ón ocras agus tart
- Saoirse ó mhíchompord
- Saoirse ó phian, gortú agus galar
- Saoirse chun gnáthiompar a chur in iúl
- Saoirse ó eagla agus anacair
Tá rialacha eile AE ann a leagann síos caighdeáin leasa i gcás ainmhithe feirme agus iad á stiúdadh nó á marú. Tá íoschaighdeáin ann chomh maith maidir le leas ainmhithe áirithe amhail laonna, muca nó cearca breithe.
Ghlac feisirí rialachán nua maidir le cógais tréidliachta i mí Dheireadh Fómhair 2018 chun srian a chur ar úsáid leighis i gcás drochchoinníollacha nó chun fás ainmhithe a chur chun cinn.
D'fhógair an Coimisiún Eorpach an straitéis "Ón bhFeirm go dtí an Forc" i mí na Nollag 2019. Leagtar béim sa straitéis seo ar an ngéarghá le córas bia inbhuanaithe agus tá sé i gceist leis go nglacfar a lán tionscnamh reachtach agus neamhreachtach sna blianta amach romhainn.
Coinníollacha níos fearr d'ainmhithe iompartha á lorg ag Parlaimint
Formheasadh rialacha AE maidir le cosaint agus leas ainmhithe le linn iompair sa bhliain 2004. Mar sin féin, i rún arna glacadh an 14 Feabhra 2019, d'iarr Parlaimint cur i bhfeidhm agus smachtbhannaí níos fearr chomh maith le hamanna taistil níos giorra.
Ar an 19 Meitheamh 2020, bhunaigh feisirí coiste fiosrúcháin chun sáruithe i gcur i bhfeidhm rialacha leasa ainmhithe an Aontais a iniúchadh le linn iompair laistigh agus lasmuigh d'AE.
Le linn díospóireachta an 2 Nollaig 2020, d'iarr feisirí ar an gCoimisinéir Talmhaíochta, Janusz Wojciechowski, a áirithiú go bhfeabhsódh beartas feirme an Aontais leas ainmhithe le linn iompair. D'iarr siad ar an gCoimisiún tacú le gearrú na slabhraí soláthair, iompar feola a spreagadh in ionad ainmhithe beo agus a chinntiú go gcomhlíonann allmhairí caighdeáin leasa ainmhithe an AE.
I mí Aibreáin 2021, dúirt coiste fiosrúcháin na Parlaiminte a bhí ag féachaint ar chosaint ainmhithe le linn iompair nach féidir glacadh leis an bhféachaint ar na rialacha reatha maidir le leas ainmhithe le linn iompair a fhorfheidhmiú agus d'iarr sé go ndéanfaí gníomh sonrach chun an fhadhb a cheartú, lena n-áirítear nósanna imeachta sáruithe i gcoinne ballstáit a mhainníonn rialacha reatha an AE a fhorfheidhmiú.
Fuair an coiste easnamh sistéamach i gcur chun feidhme rialacha iompair ainmhithe ar fud an Aontais. Glacadh tuarascáil an choiste le linn seisiún iomlánach i mí Eanáir 2022.
Teastaíonn ó fheisirí cosc a chur ar fheirmeoireacht ainmhithe á gcoinneáil i gcás
An 10 Meitheamh, mar fhreagra ar thionscnamh saoránach ar a dtugtar "End the Cage Age", a shínigh 1.4 mhilliún duine ó gach cearn d'AE, d'iarr feisirí ar an gCoimisiún teacht suas le togra chun feimeoireacht ainmhithe i gcás a thoirmeasc san Aontas faoin mbliain 2027.
Cosaint fiadhúlra
Tugann Treoir AE maidir le hÉin cosaint do na 500 éan fiáine atá ann go nádúrtha san Aontas, agus is í an Treoir maidir le Gnáthóga a thugann aghaidh ar speiceas ainmhíoch atá neamhchoitianta, faoi bhagairt nó eindéimeach, chomh maith le cineálacha gnáthóga a bhfuil saintréithe faoi leith acu.
Cuireadh tús le Tionscnamh Pailneoirí an Aontais in 2018 chun dul i ngleic leis an meath atá tagtha ar líon na bhfeithidí fiáine pailnitheacha inár n-éiceachóras, beacha ach go háirithe. D'iarr Parlaimint go ndéanfaí laghdú eile ar líon na bpailneoirí agus go gcuirfí níos mó cistí ar fáil le haghaidh taighde. Dúirt Parlaimint i dtuarascáil a glacadh i mí Eanáir 2018 nach mór cosaint níos fearr a thabhairt do chineálacha beacha réigiúnacha agus áitiúla.
I mí an Mheithimh 2021, agus iad ag vótáil maidir le Straitéis Bhithéagsúlacha an Aontais Eorpaigh go dtí 2030, d'iarr feisirí go ndéanfar athbhreithniú práinneach ar Thionscnamh Pailneoirí an Aontais chun: creat nua faireacháin ar phailneoirí ar fud AE a chur san áireamh le bearta láidir, cuspóirí agus táscairí soiléire teoranta ama, lena n-áirítear táscairí tionchair agus tógáil acmhainneachta. I mí Eanáir 2023, rinne an Coimisiún athbhreithniú ar thionscnamh pailneoirí an Aontais.
Tugtar cosaint do mhíolta móra agus deilfeanna in aghaidh gabhála agus maraithe laistigh d'uiscí AE. Ina theannta sin, is cosantóir é ar chur chun feidhme iomlán mhoratóir lena dtoirmisctear seilg thráchtála míolta móra a achtaíodh in 1986.
Cuireann rialachán AE cosc ar thrádáil le táirgí síola.
Tá rialacha ann freisin maidir le modhanna gabhála, lena gcuirtear cosc ar úsáid gaistí greimchoise chun ainmhithe fiáine a ghabháil laistigh den Aontas agus chun caighdeáin daonna a leagadh síos.
Déanann AE forálacha an Choinbhinsiún maidir le Trádáil Idirnáisiúnta i Speicis Fauna agus Flora Fiáine i mBaol a chur i bhfeidhm agus, trína Rialacháin maidir le Trádáil Fiadhúlra, téann sé thar na forálacha sin chun cinnte dhéanamh dtiocfaidh speicis i mbaol mar thoradh ar thrádáil táirgí fiadhúlra.
I mí an Mheithimh 2021, ghlac an Pharlaimint a seasamh maidir le Straitéis Bhithéagsúlachta an AE do 2030, atá mar chuid de Chomhaontú Glas an AE.
I mí Feabhra 2024, thacaigh feisirí le dlí nua maidir le hathchóiriú an dúlra, a cheanglaíonn ar gach tír AE oibriú i dtreo gnáthóga nádúrtha a athchóiriú.
Ba mhaith leis an Aontas freisin dul i ngleic le caillteanas foraoise domhanda a chuireann gnáthóg go leor speicis i mbaol. I mí Aibreáin 2023, d'fhormheas an Pharlaimint rialacha nua a cheanglaíonn ar chuideachtaí a fhíorú nach ndearna táirgí a dhíoltar ar mhargadh na hEorpa cur le dífhoraoisiú nó le díghrádú foraoise in áit ar bith ar domhan.
Zúnna
Sa treoir maidir le hainmhithe fiáine a choinneáil i zúnna, áirítear rialacha maidir le ceadú agus cigireacht zúnna lena chinntiú go gcloíonn siad leis na bearta riachtanacha um chaomhnú agus um chosaint. Cuirtear cosaint agus caomhnú speicis ainmhithe fiáine chun cinn sa treoir tríd an ról atá ag zúnna i gcaomhnú na bithéagsúlachta a neartú.
Tástáil ar ainmhithe chun críocha eolaíochta
Tá creat dlíthiúil cruthaithe ag an Aontas Eorpach chun aon iarrachtaí a dhéantar chun forbairt cógas nua, staidéir fhiseolaíocha agus forbairt bhreiseáin bia nó ceimiceáin a rialú. Tá na rialacha bunaithe ar an bprionsabal seo a leanas:
- Malartú (úsáid modhanna eile a chur chun cinn)
- Laghdú (iarracht a dhéanamh níos lú ainmhithe a úsáid don chuspóir céanna)
- Feabhsú (iarrachtaí chun pian agus fulaingt a laghdú)
Tá toirmeasc ar thástáil ar ainmhithe san Aontas Eorpach i gcomhair críochtháirgí cosmaideacha. I rún arna glacadh in 2018, d’éiligh Parlaimint go gcuirfí cosc domhanda ar thástáil ar ainmhithe do choismaidí.
Teastaíonn ón bParlaimint tuilleadh a dhéanamh. I mí Mheán Fómhair 2021, d'éiligh sí go ndéanfar tuilleadh airgid a chaitheamh ar mhodhanna tástála malartacha chun deireadh a chur le húsáid ainmhí ar mhaithe le taighde.
Cosaint peataí
D'iarr an Pharlaimint plean gníomhaíochta ar fud AE chun dul i ngleic le trádáil mhídhleathach madraí agus cait, chomh maith le smachtbhannaí níos déine agus clárú éigeantach peataí i rún arna glacadh an 12 Feabhra 2020. I ndiaidh an iarratais sin, d'aithin an Coimisiún trádáil mhídhleathach peataí mar choireacht eagraithe i straitéis 2021-2025 AE chun aghaidh a thabhairt ar an gcoireacht eagraithe.
Chun aghaidh a thabhairt ar imní daoine Eorpacha a bhfuil peataí mar chuid dá dteaghlaigh acu, tá cosc ar fhionnadh cat agus ar fhionnadh madraí san Aontas Eorpach ó 2008. Faoin reachtaíocht seo, cuirtear cosc fionnadh den sórt sin a chur ar an margadh agus a allmhairiú nó a onnmhairiú.
A bhuí le rialacha comhoiriúnaithe AE maidir le taisteal peataí, tá cead agat do mhadra, do chat nó d’fhiréad a thabhairt ar saoire leat laistigh den Aontas Eorpach. Ní gá ach pas peata nó an teastas sláinte do pheataí a bheith agat do mhadraí, cait agus firéid más mian leat taisteal laistigh de theorainneacha AE, ach le heisceachtaí faoi leith
