Το δίκαιο της ΕΕ και η εφαρμογή του
Οι κανονισμοί και οι αποφάσεις αποκτούν αυτομάτως δεσμευτικό χαρακτήρα σε όλη την ΕΕ από την ημερομηνία έναρξης ισχύος τους. Ωστόσο, ενδέχεται να απαιτούνται αλλαγές στην εθνική νομοθεσία ή η εφαρμογή τους από εθνικούς οργανισμούς και ρυθμιστικές αρχές.
Από την άλλη, οι οδηγίες πρέπει να ενσωματώνονται στην εθνική νομοθεσία των χωρών της ΕΕ.
Κάθε οδηγία προβλέπει μια προθεσμία εντός της οποίας οι χώρες της ΕΕ πρέπει να έχουν ενσωματώσει τις διατάξεις της στην εθνική τους νομοθεσία και να έχουν ενημερώσει σχετικά την Επιτροπή.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ειδική ενότητα στη σελίδα Μορφές δικαίου της ΕΕ.
Οι χώρες της ΕΕ εφαρμόζουν και η Επιτροπή παρέχει στήριξη
Τα κράτη μέλη διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διασφάλιση της ορθής και έγκαιρης εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να επωφεληθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από τους κανόνες που έχουν από κοινού συμφωνηθεί.
Η Επιτροπή υποστηρίζει την εν λόγω διαδικασία με την παροχή πληροφοριών στο διαδίκτυο, τη διοργάνωση συνεδριάσεων ομάδων εμπειρογνωμόνων και τη σύνταξη στρατηγικών εφαρμογής και εγγράφων καθοδήγησης (για παράδειγμα με τη μορφή συχνών ερωτήσεων που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο). Οι κατευθυντήριες γραμμές που εκδίδει η Επιτροπή συνοδεύουν τα κράτη μέλη κατά τη διαδικασία μεταφοράς των οδηγιών και την εφαρμογή των κανονισμών, η οποία συνήθως αρχίζει αμέσως μετά την έκδοση μιας πράξης.
Εποπτεία από την Επιτροπή
Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ από όλες τις χώρες της ΕΕ. Αναφορικά με τον ρόλο της αυτό, η Επιτροπή χαρακτηρίζεται «θεματοφύλακας των Συνθηκών».
Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προβαίνει στις δέουσες ενέργειες σε περίπτωση που μια χώρα της ΕΕ:
- δεν έχει ενσωματώσει πλήρως μια οδηγία στην εθνική της νομοθεσία εντός της καθορισμένης προθεσμίας,
- ενδεχομένως δεν εφαρμόζει ορθά το δίκαιο της ΕΕ.
Η ανακοίνωση του 2016 με τίτλο «Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα» εξηγεί πώς η Επιτροπή μεριμνά για την εφαρμογή, την υλοποίηση και την επιβολή του δικαίου της ΕΕ προς όφελος όλων των πολιτών, των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Καθορίζει τη στρατηγική προσέγγιση και τις προτεραιότητες όσον αφορά τη δράση της Επιτροπής για την επιβολή της νομοθεσίας.
Η ανακοίνωση του 2022 με τίτλο «Επιβολή του δικαίου της ΕΕ για μια Ευρώπη που παράγει αποτελέσματα» παρουσιάζει τα διάφορα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για να διασφαλίσει την ορθή εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ σε όλες τις περιπτώσεις για την επίτευξη του κύριου στόχου της, δηλαδή ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις επωφελούνται, όσο το δυνατόν συντομότερα, από τους κανόνες που έχουν από κοινού συμφωνηθεί σε ολόκληρη την ΕΕ. Από την πρόληψη έως τις κυρώσεις, η ανακοίνωση περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή έχει εμβαθύνει και αναπτύξει το έργο της στον τομέα της επιβολής, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα δικαιώματα των Ευρωπαίων προστατεύονται εξίσου, οπουδήποτε και αν ζουν στην ΕΕ.
Βελτίωση της νομοθεσίας: γιατί και πώς
Μεταφορά οδηγιών
Οι οδηγίες πρέπει να ενσωματώνονται στην εθνική νομοθεσία των κρατών μελών. Σε κάθε οδηγία προβλέπεται προθεσμία για τη μεταφορά της στην εθνική νομοθεσία. Έως την ημερομηνία αυτή τα κράτη μέλη πρέπει να στείλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το κείμενο των εθνικών μέτρων εφαρμογής που ενσωματώνουν τις διατάξεις της οδηγίας στην εθνική τους νομοθεσία.
Οι καθυστερήσεις στη μεταφορά του δικαίου της ΕΕ εμποδίζουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να αποκομίσουν τα οφέλη που δικαιούνται, δημιουργούν αβεβαιότητα ως προς το ποιοι κανόνες ισχύουν, και επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ.
Εθνικά μέτρα εφαρμογής — πώς να τα βρείτε στο EUR-Lex
Η Επιτροπή ελέγχει κατά πόσον τα εν λόγω εθνικά μέτρα μεταφοράς είναι πλήρη και ανταποκρίνονται στους στόχους που θέτει η οδηγία.
Εάν δεν συμβαίνει αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινεί διαδικασία επί παραβάσει για «μη κοινοποίηση». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί επίσης να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει για μη ορθή μεταφορά της οδηγίας.
Η Επιτροπή διερευνά
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν η Επιτροπή διαπιστώνει πιθανή παραβίαση του δικαίου της ΕΕ, μπορεί να αποφασίσει να χρησιμοποιήσει το «EU Pilot», που προηγείται της διαδικασίας επί παραβάσει, αντί της διαδικασίας επί παραβάσει.
Πρόκειται για ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν είναι πιθανό να οδηγήσει σε ταχύτερη συμμόρφωση απ’ ό,τι η επίσημη διαδικασία επί παραβάσει. Επιτρέπει στην Επιτροπή να επιλύει ορισμένες υποθέσεις χωρίς να χρειάζεται να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει. Αυτό μπορεί να συμβεί, για παράδειγμα, αν τα επίμαχα ζητήματα είναι τεχνικής φύσης. Η διαδικασία EU Pilot μπορεί επίσης να αποδειχθεί χρήσιμη σε περίπτωση που η Επιτροπή επιθυμεί να συλλέξει πραγματικά ή νομικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη διενέργεια της αξιολόγησής της. Δεν χρησιμοποιείται όταν η παράβαση του δικαίου της ΕΕ είναι επαρκώς αποδεδειγμένη, προφανής ή αναγνωρισμένη από το κράτος μέλος, ούτε όταν πρόκειται για πιο ευαίσθητα ζητήματα για τα οποία οι συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο είναι λιγότερο πιθανό να έχουν επιτυχή έκβαση.
Όταν οι χώρες δεν εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ
Όταν οι εθνικές αρχές δεν εφαρμόζουν σωστά το δίκαιο της ΕΕ, η Επιτροπή μπορεί να κινήσει επίσημη διαδικασία επί παραβάσει κατά της συγκεκριμένης χώρας. Εάν το ζήτημα δεν διευθετηθεί, η Επιτροπή μπορεί να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στο οικείο κράτος μέλος.
Κύριος σκοπός της διαδικασίας επί παραβάσει είναι να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ προς το γενικό συμφέρον. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο επικεντρώνεται σε συστημικά ζητήματα που επηρεάζουν πολλούς ανθρώπους ή επιχειρήσεις. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις πιθανής εσφαλμένης εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ, τα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα μέσω του εθνικού συστήματος έννομης προστασίας.